De merkwaardige ontwikkeling van Einaudi met Philip Glass als inspiratiebron
Van piep-knars-knor naar blockbuster-muziek
De Italiaanse componist Ludovico Einaudi (1955, Turijn) heeft een wat merkwaardige weg afgelegd als pianist-componist. Waar hij nu – en vooral na de Franse blockbuster film Intouchables uit 2012 – bekend is om zijn sterk vereenvoudigde muzikale idioom, waren zijn leermeesters bepaald níet in de richting van muzak te vinden. Eerst Azio Corghi en Luciano Berio waarvan hij assistent was begin jaren ’80 van de vorige eeuw en daarna de, net als Berio via de Darmstadter Sommerschule doorgebroken avant-gardist Karlheinz Stockhausen. In populair jargon componisten van piep-knars-knor muziek, gecompliceerde structuren in werken die óf redelijk kort van tijdsduur zijn, óf zeven dagen lang duren zoals Stockhausen’s muziek-theatrale cyclus Licht.
Tijdens een beurs die hij ontving voor het prestigieuze Tanglewood Festival in het Amerikaanse Lenox, niet al te ver bij Boston vandaan, maakte Einaudi voor het eerst kennis met de minimal music van componisten als Terry Riley, Philip Glass en Steve Reich. Dat gaf hem een eerste aanzet tot een sterke vereenvoudiging van zijn muziek. Aanvankelijk als solo-pianist maar niet veel later ook met duduk-speler Djavan Gasparyan en Ballaké Sisoko – de meester van de Malinese harp, de kora – trad hij op tijdens het Festival au Desert in Mali in onder meer 2003. Ondanks de sterke vereenvoudiging was de samenwerking met deze meesters uit de etnografische hoek nog redelijk complex, met veel wisselende en kruisende ritmes. Inmiddels is die complexiteit helemaal verdwenen en wordt hem soms wel verweten muzikaal behang te produceren. In ieder geval heeft Luciano Berio hem duidelijk en meermaals laten weten het niet eens te zijn met deze ontwikkeling.
Recht uit het hart
Nu spelen pianiste Iris Hond en harpiste Lavinia Meijer werken uit dit idioom; Meijer van Philip Glass (onder meer Metamorphosis en The Hours met orkestbegeleiding) en van Einaudi (de voornaam wordt doorgaans weggelaten) Divernire waarbij ze wordt begeleid door Ciconia Consort onder leiding van Dick van Gasteren. Glass is één van de inspiratiebronnen van Einaudi. Iris Hond speelt Outremare, I Giorni en Experience van Einaudi; dat laatste gearrangeerd voor piano en orkest. ‘Mag dat eigenlijk zomaar, arrangeren? Ik vind dat maar lastig hoor, die auteursrechten’. Iris Hond vertelt over haar ervaring met Einaudi. ‘Hij hoorde mijn eigen werk op mijn debuut-cd. Hij vond het wel goed maar ik gebruikte naar zijn idee veel te veel noten. Hij daagde me uit om met veel minder noten toch nog goede muziek te spelen. Hijzelf speelt vanuit zijn hart, muziek waar je blij van wordt. Er wordt nogal eens getwijfeld aan zijn muziek, ik heb dat ook gehad, maar het is toch oprechte muziek, recht vanuit het hart. Het wordt bovendien heerlijk spelen, in de buitenlucht op het strand met de zee vlakbij.’ Beiden spelen hiernaast ook nog eigen werken. ‘Eén ervan heb ik geschreven na een baaldag, in noten verwoord wat ik eigenlijk nodig had: een comfortabel en warm gevoel’, zo zegt Hond.
Filmmuziek
De muziek van Philip Glass (*1937) is doorgaans wat eenvoudiger van structuur – maar soms wel groter van formaat – dan van een Steve Reich. We kennen zijn Koyaanisqatsi – filmmuziek mét orgel – en Metamorphosis nu vooral als bewerking voor de Hollywood-blockbuster Interstellar, waar Hans Zimmer de muziek voor bij elkaar gapte. Luister en val van uw stoel: u kukelt zo de ruimtevaart in. Het hergebruik van Zimmer is altijd op het randje van bedenkelijk, ook voor wat betreft die lastige auteursrechten. Het is muziek die wonderwel past bij het spel van Lavinia Meijer. De harp is een prima drager van deze muziek, net als een piano. The Hours van Glass is al net zozeer filmmuziek als veel muziek van Einaudi. Vooral het gebruik ervan in Intouchables heeft Einaudi geen windeieren gelegd. Via zijn auteursrecht heeft hij flink kunnen verdienen aan het gebruik van zijn muziek, daar waar componeren financieel bepaald geen vetpot is. Ook Iris Hond zou zich graag meer willen gaan toeleggen op het schrijven van filmmuziek. ‘Veel van mijn eigen composities zijn van zichzelf al erg filmisch van aard. Bovendien is er meer dan alleen maar piano spelen en voor de piano schrijven. Ik heb geleerd van Einaudi dat minder noten meer oplevert. En ik ervaar dat mijn eigen werk zich goed leent voor films, dus waarom zou ik daar dan niet meer mee doen?’ Dat Meijer en Hond het podium delen is het idee geweest van het festival en niet van de musici maar ze zijn er wel happy mee, evenals met de setting, op het strand nabij de branding.
© juni 2023 – Willem Jan Keizer
